Թունավոր նյութեր օդում և ջրում

Օդի աղտոտվածություն

Եթե դուք ապրում եք քաղաքային տարածքում, ապա ամենայն հավանականությամբ, դուք հավանաբար տեսել եք ծուխով լցված օդ: Դա զարմանալի չէ, այն պատճառով, որ աղտոտման մեծ մասը պայմանավորված է տրանսպորտային միջոցների արտանետումներով և արդյունաբերական գործարանների արտադրանքներով: Հետաքրքիր է, որ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ մետրոպոլիտենային տարածքում բնակվելը կարող է իրականում կրճատել ձեր կյանքի տևողությունը 2-ից 3 տարի: Կարևոր է հասկանալ, թե որոնք են հիմնական աղտոտող նյութերը, և ինչ կարող են անել մարդիկ, իրենց կրած վնասը նվազեցնելու համար:

Շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործակալությունը ներկայացնում է ամենատարածված և վտանգավոր օդի թունավոր նյութերից 6-ը: Այդ օդային աղտոտիչները հատուկ սպառնալիք են ներկայացնում շրջակա միջավայրի, ինչպես նաև մարդկանց առողջության համար: Դրանք նաև մարմնական վնաս պատճառելու ներուժ ունեն: Հիմնական օդի աղտոտիչներն են՝ օզոնը, ածխածնի մոնօքսիդը, ծծմբի երկօքսիդը, կապարը, ազոտի օքսիդները և այլ մասնիկներ:

Դրանց քանակի ավելացման գլխավոր պատճառը նավթի, գազի, քարածխի, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների ու փայտի այրումն է: Բույսերի և կենդանիների նեխման հետևանքով օդ են թափանցում նաև բազմաթիվ ախտածին մանրէներ:

Ջրի աղտոտվածություն

Ջրի աղտոտվածությունը բնապահպանական մեծ խնդիր է, սակայն մաքրման ժամանակակից մեթոդները դա չեն լուծում։ Սա կարող է հանգեցնել լուրջ բնապահպանական հետևանքների, քանի որ ոչ մի կենդանի արարած չի կարող գոյատևել առանց ջրի։ Խնդիրը լուծելու համար անհրաժեշտ է որոշել աղտոտման աղբյուրները և դրանց լուծման առկա մոտեցումները։

Advertisement

Ջրի աղտոտումը առաջանում է գործարանների, գործարանների և կոմբայնների արտադրական գործունեությունից: Զտիչները և մաքրման համակարգերը չեն կարողանում ամբողջությամբ հեռացնել աղտոտիչները:

 Արդյունաբերական խոշոր վթարներն ու արտահոսքերը հանգեցնում են ջրի աղտոտմանը: Դա տեղի է ունենում ջրային տրանսպորտով արդյունաբերական թափոնների կամ վտանգավոր ապրանքների տեղափոխման, ատոմակայաններում պայթյունների, միջուկային փորձարկումների և այլնի արդյունքում։

Օվկիանոսում կան արտագաղթող աղբանոցներ։
Օրինակ՝ ամենամեծ աղբի կղզին հայտնաբերվել է Խաղաղ օվկիանոսում, այն իր չափերով համեմատելի է Մոնղոլիայի տարածքի հետ (1,5 միլիոն կմ²), նրա քաշը կազմում է մոտ հարյուր միլիոն տոննա: Ծովային կենդանիները ուտում են հսկայական քանակությամբ պլաստիկ, ինչը հանգեցնում է նրանց մահվան։ Արեգակի ջերմության ազդեցությամբ պլաստիկը տրոհվում է մանր հատիկների, որոնք կլանում են պլանկտոնը։ Սա հանգեցնում է ամբողջ էկոհամակարգերի մահվան:

Մակերևութային բնական ջրերի աղտոտման հարցը հասել է մոլորակի մասշտաբների։ Մարդկությունը տարբեր կերպ է փորձում լուծել խնդիրը՝Ջրի մաքրում
Մի շարք միջոցառումներ թույլ են տալիս մաքրման գործընթացում աղտոտված ջուրը հասցնել պահանջվող չափանիշներին:

Հողերի աղտոտումը 

 Օդի և ջրի նման հողը ևս ենթակա է աղտոտման: Դրա աղտոտման աղբյուրներից մեկը մթնոլորտն է: Մթնոլորտի վնասակար խառուրդները նստում են հողի մակերեսին, թափանցում են գրունտային ջրերի մեջ, իսկ դրանց մի մասն էլ փոշու ձևով վերադառնում է մթնոլորտ:
Հողի աղտոտման աղբյուրներն են նաև մետաղաձուլական գործարանների, նավթարդյունաբերական և արդյունաբերական այլ ձեռնարկությունների թափոնները: Նման աղտոտումները տարածվում են հսկայական տարածությունների վրա և նկատվում են երկրագնդի ամենահեռավոր վայրերում: Ընդ որում հողի մակերեսային բերրի շերտում կարող են կուտակվել մանգանի, քրոմի, պղնձի, կոբալտի, նիկելի և կապարի վտանգավոր միացություններ, ինչը 20 – 50%-ով իջեցնում է գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվությունը:

 20-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած առաջացավ ռադիոակտիվ տարրերով հողի աղտոտման իրական վտանգ: Ռադիոակտիվ նյութերը կարող են թափանցել հող և կուտակվել այնտեղ ատոմային պայթյուններից հետո տեղումների արդյունքում: Տեղ-տեղ հողը կարող է աղտոտվել ատոմային էլեկտրակայանների և այլ ձեռնարկությունների թափոնների ռադիոակտիվ տարրերով:

Աշխարհում ներկայումս տարեկան կտրվածքով արտադրվում է շուրջ 200 մլն տ հանքային պարարտանյութ, կամ 1 շնչին մոտավորապես 40 կգ: Սակայն այդ պարարտանյութերի կիրառումից սպասվող ցանկալի արդյունքին հասնելու համար անհրաժեշտ է ավելացնել մինչև 500 մլն տ, ինչը կկազմի մոտ 90 կգ 1 շնչին մեկ տարվա ընթացքում:Հանքային պարարտանյութերով հողի պարարտացումը ինտենսիվ հողագործության անխուսափելի հետևանք է: Առանց պարարտանյութերի գյուղատնտեսական արտադրանքը խիստ կնվազի, ինչն անխուսափելիորեն կբերի ծանր սոցիալական հետևանքների: Սակայն անհրաժեշտ է հաշվի առնել և այն էկոլոգիական հետևանքները, որոնք ծագում են հանքային պարարտանյութերի կիրառման ժամանակ:Հանքային պարարտանյութերի օգտագործման կաննոների խախտման դեպքում մեծանում է հողի թթվայնությունը, փոխվում է հողային օրգանիզմների տեսակային կազմը, խախտվում է նյութերի շրջապտույտը, քայքայվում է հողի կառուցվածքը: Արդյունքում հողի բերրիությունը ընկնում է:

Աղաթթվի քիմիական հատկությունները

Փորձ  1.   Հայտանյութերի ( մեթիլնարնջագույն, լակմուս, ֆենոլֆտալեին)  գույնի  փոփոխությունը  թթվային  միջավայրում: 

Փորձ  2.   Ցինկի  քլորիդի  ստացումը`տեղակալման  ռեակցիայի   օգնությամբ` ցինկի  և  աղաթթվի  փոխազդեցությամբ: Գրեք  Ձեր  կողմից  իրականացրած  ռեակցիայի  հավասարումը  և  որոշեք.   ա) ռեակցիայի  հետևանքով  ստացված  աղի  զանգվածը (գ),   բ) անջատված  ջրածնի  ծավալը ( լ, ն.պ. ),եթե  փորձի  համար  վերցրել  եք   m գ  մետաղ:

Փորձ  3.   Իրականացրեք   չեզոքացման  ռեակցիա   նատրիումի  հիդրօքսիդի  և  աղաթթվի    միջև: Գրեք  համապատասխան  ռեակցիայի  հավասարումը և  որոշեք  ռեակցիայի  հետևանքով  ստացված  աղի՝ նատրիումի   քլորիդի  զանգվածը (գ), եթե փորձի  համար  օգտագործել  եք  նատրիումի  հիդրօքսիդի  10 գ  10%-անոց լուծույթ:

Փորձ  4.    Իրականացրեք   փոխանակման   ռեակցիա   նատրիումի  հիդրոկարբոնատի(խմելու սոդա)  և  աղաթթվի  միջև: Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը  և  հաշվեք  ռեակցիան  իրականացնելու  համար անհրաժեշտ  նատրիումի  հիդրոկարբոնատի զանգվածը, որպեսզի  ռեակցիայի  հետևանքով  անջատվի  0,05  մոլ   ածխաթթու  գազ:

Հալոգեններ

Ուղղորդող հարցեր.
*1-   Ինչո՞ւ  են 7- րդ  խմբի  գլխավոր  ենթախմբի  տարրերին   անվանում  «հալոգեններ»,  ո՞ր  տարրերն  են  դրանք  բնութագրեք այդ տարրերը

Մենդելևի պարբերական համարագի 7-րդ խմբի գլխավոր (Ա) ենթախմբի տարրերը F, Cl, Br, J, At (աստատ) կոչվում են հալոգեններ: Այդ անունը ստացել են այն պատճառով , որ բազմաթիվ մետաղների հետ առաջացնում են մեծ գործածություն ունեցող աղեր:

Բոլոր հալոգենները ոչ մետաղներ են, արտաքին էներգետիկ մակարդակում ունեն 7 էլեկրոններ ուժեղ օքսիդիչներ են: Ամենաուժեղ օքսիդիչը ֆտորն է:

Աստատը՝ At, ռադիոակտիվ տարր է, գործնականում  չի հանդիպում բնության մեջ, ատացվել է արհեստական ճանապարհով:

 *2-Հալոգենները   ինչպիսի՞ միացությունների  ձևով  են  տարածված  բնության   մեջ,  գրեք  օրինակներ…
Հալոգենները բնության մեջ հանդիպում են միացությունների ձևով: Ֆտորի ամենատարածված միացություններն են  ֆլյուորիտը ՝ CaF₂, կիրոլիտր՝ Na₃AlF₆, ֆտորասրուրիտը: Քլորի հիմնական միացություններից են կերակրի աղը՝ NaCl, սիլվինը՝ KCl կառնալիտը և այլն: Բրոմի և յոդի միացություններ են պարունակում բնական ջրերը:

*3-. Ինչո՞ւ են  հալոգենները  համարվում  կենսական  տարրեր, թվարկեք  հալոգենների  միացությունների    դերը  մարդու  օրգանիզմում….
Հալոգեններն ու դրանց միացություններն ունեն վիթխարի կիրառություններ մարդկային գործունեության ամենատարբեր ոլորտներում, ինչպես նաև կենսաբանական կարևոր  նշանակություն բույսերի և կենդանիների նորմալ աճի ու գոյատևման համար:

Արդյունաբերությունում քլորից ստանում են քլորջրային և աղաթթու: Քլորի ջրային լուծույթի մանրէասպան հատկության վրա է հիմնված բնակչությունը ջուր մատակարարրող կայաններում գազային քլորի օգտագործումը: Ֆտորը հիմնականում տեղայնացված է ատամներում, եղունգներում և ոսկրային հյուսվածքներում: Քլորի  զանգվածային բաժինն օրգանիզմում կազմում է 0,15%: Քլորիդ-իոններ է պարունակում արյան պլազման NaCl և KCl աղերի լուծույթների ձևով:

Մարդու և կենդանիների ստամոքսում արտադրվում է աղաթթու: Բժշկության մեջ լայնութ են օգտագործվում են կերակրի  աղը ֆիզիոլոգիական և հիպերտոնին լուծույթները: Կենտրոնական նյարդային  համակարգը շատ զգայուն է բրոմիդի իոնի նկատմամբ որն ունի հանդարտեցնող ազդեցություն: Մարդու օրգանիզմը պարունակում է շուրջ 25մգ յոդ, որը հիմնականում կուտակված է վահանձև գեղձում: Յոդի սպիրտային լուծույթը օգտագործվում է բժշկության մեջ մաշկի բորբոքումների և վնասվածքների դեպքում:

*4-Գրեք   հալոգենների   ատոմների  բաղադրությունը   և  կառուցվածքը:
Բոլոր հալոենները ոչ մետաղներ են, արտաքին էներգետիկ մակարդակում ունեն 7 էեկտրոններ, ուժեղ օքսիդներ են: Բոլոր հալոգենները /բացի ֆտորը, որը ունի հաստատուն -1 օքսիդացման աստիճան, ունեն տարբեր օքսիդացման աստիճաններ (մինչև +7), որը բացատրվում  է d ազատ օրիտալով: Վալենտային էլեկտրոնները nS²nP⁵, հեշտությամբ միացնելով 1 էլեկտրոն ավարտուն են դարձնում իրենց արտաքին շերտը հալոգենների օքսիդիչ հատկությունները փոքրանում է F>Cl>Br>J>At այս շարքում յուրաքանչյուր նախորդ տարր դուրս է մղում հաջորդին իր միացությունից:

*5-Ինչպիսի՞  վալենտականություն  և   օքսիդացման աստիճան  են  ցուցաբերում  քլորը  միացություններում, գրեք  օրինակներ…
Քլորի վալենտականություն, երբ մեկ է, օքսիդացման աստիճանը +1, −1, 0 է: Երբ վալենտականությունը երեք է, օքսիդացման աստիճանը +3 է: Երբ վալենտականությունը հինգ է, օքսիդացման աստիճանը +5 է, իսկ երբ վալենատականությունը յոթ է, օքսիդացման աստիճանը +7 է:

*6- Թվարկեք   հալոգեն  պարզ  նյութերի  ֆիզիկաքիմիական  հատկությունները
Հալոգենները գոյություն ունեն երկատոմ մոլեկուլների ձևով, որոնք առաջանում են հալոգենների ատոմների արտաքին էներգիական մակարդակի կենտ էլեկտրոնները զույգվելու հաշվին: Կապը երկու ատոմի միջև կովալենտային ոչ բևեռային է: Հալոգեններն ազատ վիճակում շատ թունավոր են, նույնիսկ յոդը, եթե նրա կոնցենտրացիան օդում մեծ է:

*7-  Որտե՞ղ  են  կիրառում   քլորը   և  նրա  միացությունները
Քլորը լայնորեն օգտագործվում է արդյունաբերության մեջ։ Այն օգտագործվում է աղաթթվի արդյունաբերական ստացման և այնպիսի նյութերի պատրաստման համար, որոնք օգտագործվում են գործվածքներն սպիտակեցնելու համար։ Խմելու ու կենցաղային նպատակների համար նախատեսված ջուրը մինչև ջրատար խողովակների ցանց մղելը հիվանդաբեր միկրոօրգանիզմներից ախտահանվում է իր մեջ աննշան քանակի քլոր լուծելով՝ քլորելով։

*8-  Որտե՞ղ  են  կիրառում   աղաթթուն  և  նրա  աղերը,  ի՞նչ  է  ժավելաջուրը…,  ի՞նչ  է   քլորակիրը…
Աղերը կիրառվում են ամենուրեք, ինչպես արտադրությունում, այնպես էլ առօրյա կյանքում:
Ազոտական թթվի աղերը՝ նիտրատները մեծ մասամբ օգտագործում են գյուղանտեսության մեջ:
Նատրիումի քլորիդը (կերակրի աղ) առանձնացնում են գետի և ծովի ջրից, ինչպես նաև ստանում են աղային հանքավայրերից:
Շինարարությունում և բժշկության մեջ լայն տարածում ունի գիպսը, որը ստացվում է կալցիումի դիհիդրոսուլֆատից:

*9-  Կարելի՞ է  խմելու   ջուրը   ախտահանել  քլորով, պատասխանը  հիմնավորեք…
Խմելու համար պիտանի ջուրը պետք է պարունակի առավելագույնը 4 միլիգրամ քլոր մեկ լիտր ջրում, սակայն քլորի ճիշտ չափաբաժինը ոչ միշտ է պահպանվում և սովորաբար գերազանցում է թույլատրելի սահմանը: Քլորը կարող է շատ վնասակար լինել առողջության համար:

*10- Աղաթթվի  ո՞ր  աղի  0.9%-֊անոց  ջրային  լուծույթն  է  կոչվում «ֆիզիոլոգիական լուծույթ»:    1 կգ ֆիզիոլոգիական  լուծույթ  պատրաստելու  համար   քանի՞ գրամ  աղ  և  ջուր  պետք  է  վերցնել:
NaCl աղի 0,9%-անոց ջրային լուծույթը կոչվում է ու ֆիզիոլոգիական լուծույթը:H

Սպիտակուցներ

Սպիտակուցների դերը իմունային պաշտպանությամ մեջ

Սպիտակուցները ահռելի դեր են կատարում իմունային համակարգի ամրապնդման համար: Մարդու օրգանիզմը ունի յուրահատուկ մշակված ինքնապաշտպանական մեխանիզմ տարբեր ինֆեկցիաների և հիվանդությունների դեմ: Այդ ինքնապաշտպանությունը իրականացվում է հակամարմինների օգնությամբ, որոնք սպիտակուցների խումբ են իրենցից ներկայացնում: Հակամարնինները հայտնաբերում են օտար տարրերին, հարուցիչներին և ոչնչացնում դրանք:

Սպիտակուցները և նյարդային ազդակը

Սպիտակուցները պահպանում են նյարդային համակարգի անխտիր գործունեությունը: Նյարդային համակարգը ակտիվանում է, երբ այն ազդակներ է ստանում և պատասխան ազդակներ տալիս: Նյարդային ազդակն ընդունողները բաղկացած են սպիտակուցներից: Այս ընդունիչները փոխանցում են նյարդային ազդակները բջիջներով և կարգավորում կենտրոնական նյարդային համակարգը:

Սպիտակուցը, որպես էներգիայի աղբյուր

Advertisement

Սպիտակուցը օրգանիզմի համար նաև հանդիսանում է որպես էներգիայի աղբյուր: Եթե անձը մարմնի քաշը իջեցնելու համար բեռնաթափման օր է հայտարարել կամ դիետա է պահում, օրգանիզմը օգտագործում է իր սպիտակուցները, որպեսզի կոմպենսացնի այդ ամենը:

Քանի որ մեր օրգաիզմը չունի պահեստավորված սպիտակուցներ, ֆերմենտները` մկանների սպիտակուցները քայքայվում են, որպեսզի արտադրվեն ամինաթթուներ և վերջիններս էլ օրգանիզմը ապահովեն էներգիայով կամ սինթեզեն գլյուկոզա:

Սպիտակուցի դերը մկաններում

Սպիտակուցները կարևոր դեր են կատարում մկանների գործունեության, կրճատման և կոորդինացմանը համար: Սպիտակուցները ներկա են մկանների հյուսվածքներում, ինչպես նաև մկանների աճը պայմանավորված է օրգանիզմում առկա սպիտակուցների թվի հետ:

Առողջ մազեր և սպիտակուց

Սպիտակուցները նպաստում են առողջ մազեր ունենալուն և պաշտպանում են մազերը արտաքին միջավայրի վնասներից: Սպիտակուցները իրենց հատկություններով ազդում են մազի աճի վրա: Հենց այս հատկություններն են օգտագորվում մազերի խնամքի համար նախատեսված կոսմետիկական միջոցների մեջ:

Մոլեկուլային տեղափոխություն

Սպիտակուցների մյուս կարևոր ֆունկցիան բջիջներում առկա տարրերի տեղափոխությունն է և պահեստավորումը: Այս ամենը կարևոր է արյան հոսքի սահուն ընթացքի և օրգանիզմի սնման համար: Օրինակ թթվածինը արյան կարմիր գնդիկներին հասնում է հեմոգլոբին կոչվող սպիտակուցի շնորհիվ:Մյուս սպիտակուցը, որ կոչվում է ֆերիտին, պատասխանատու է լյարդում արյան և երկաթի պահեստավորման համար:

Առողջ մաշկ և սպիտակուց

Սպիտակուցներից կոլագենը ապահովում է մաշկի բջիջների, հուսվածնքերի  ուժը և առաձգականությունը: Կոլագենը վերականգնում է վնասված մաշկը նպաստում բջիջների ռեգեներացիային: Առողջ, առաձգական և առանց կնճիռների մաշկը կախված է օրգանիզմում կոլագեն սպիտակուցի քանակից:

Բջիջների և հյուսվածքների ռեգեներացիա

Բջիջների և հյուսվածքների թարմացումը և ռեգեներացիան շատ կարևոր երևույթներ են առողջ մարմնի համար: Մարմինը մշտական կարիք ունի ամինաթթուների, որոնք կազմավորում  են սպիտակուցներ և վերջիններս էլ նպաստում են նոր բջիջների և հյուսվածքների, ինչպես օրինակ եղունգների, մազերի աճին, մաշկի թարմացմանը: Մարսողական համակարգի, մաշկի և արյան բջիջների կյանքի տևողությունը մի քանի շաբաթ է: Մի քանի շաբաթից մահացած հյուսվածքներին և բջիջներին փոխարինելու են գալիս նորերը և հենց վերջինների ստեղծմանն էլ նպաստում են սպիտակուցները:

Սպիտակուցների մարսում և ներծծում

Սպիտակուցների մարսողությունը շատ կարևոր է մարմնի կողմից ամինաթթուների ներծծման համար: Ֆերմենտներից պեպսինը ակտիվացվում է ստամոքսահյութի արտադրմամբ և սպիտակուցները աստիճանաբար մարսվում են ստամոքսում: Մարսողության գործընթացը շարունակվում է և ավարտվում փոքր աղիքում:

Օրեկան կարելի է օգտագործել 2-3 չափաբաժին սպիտակուցով հարուստ սննդամթերք: Օրինակ մեկ ձուն կամ 1 ունցիա (28.3 գ) պանիրը համարվում է մեկ չափաբաժին սպիտակուց: Կանանց խորհուրդ է տրվում օգտագործել 0.75գ սպիտակուց, իսկ տղամարդկանց 0.84գ: Իսկ տարիքով մարդկանց, հղիների, աթլետների և քաշ հավաքող սպորտսմենների համար սպիտակուցի չափաքանակը կարող է տատանվել:

Ուղղորդող հարցեր

• Որո՞նք  են  անկենդան  և  կենդանի օրգանիզմների  նմանությունները և տարբերությունները

Կենդանի մարմինները կարող են տարբերվել անկենդան մարմիններից՝ կյանքի գործընթացները շարունակելու ունակությամբ, աճը, ինչպիսին են շարժումը, շնչառությունը, շրջակա միջավայրի խթանիչներին արձագանքելը և վերարտադրությունը:

• Քանի՞  <<թագավորության>> է   բաժանվում  կենդանի  աշխարհը

Կենդանի աշխարհը բաժանվում են չորս թագավորության՝ կենդանիներ, բույսեր, սնկեր և մանրէներ։

• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը, որոնք նաև անվանում են կենսական  տարրեր`մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը

Մակրոտարրերը վեց հատ են, դրանք են ածխածին (C), ջրածին (H), թթվածին (O), ազոտ (N), ֆոսֆոր (P) և ծծումբ (S), նրանք կազմում են մեր օրգանիզմի մոտավորապես 97%-ը։

Ուլտրատարրերը լինում են շատ քիչ քանակությամբ։ Դրանք են ոսկի (Au), արծաթ (Ag), թալիում (Ti):

Միկրոտարրերը սննդանյութերի հիմնական խմբերից են, որոնք անհրաժեշտ են ձեր մարմնին: Դրանք ներառում են վիտամիններ և հանքանյութեր: Վիտամիններն անհրաժեշտ են էներգիայի արտադրության, իմունային ֆունկցիայի, արյան մակարդման և այլ գործառույթների համար։ Միևնույն ժամանակ, հանքանյութերը կարևոր դեր են խաղում աճի, ոսկորների առողջության, հեղուկի հավասարակշռության և մի շարք այլ գործընթացների մեջ:

• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը, գրեք  նրա  բաղադրությունը

Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը կոչվում է բջիջ։

• Ինչու՞ են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է…»

Բջջի բաղադրությունը․
Սպիտակուցներ-20%
Ածղաջրեր-2%
Ճարպեր, յիպիդներ-5%
Նուկլեյնոթթուներ-2%
Ջուր-50%K

• Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների  գործառույթները  կենդանի  օրգանիզմում

Գիտնականներն այդպես են ասում, որովհետև սպիտակուցները կյանքի շինանյութն են: Մարդու մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ պարունակում է սպիտակուցներ: Սպիտակուցի հիմնական կառուցվածքը ամինաթթուների շղթա է: Մեր սննդակարգում անհրաժեշտ է սպիտակուցներ, որոնք կօգնեն մեր մարմնին վերականգնել բջիջները և ստեղծել նորերը:

• Ինչպիսի՞ օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում

Սպիտակուցները օգնում են մեր մարմնին վերականգնել բջիջները և ստեղծել նորերը։

Ճարպերը հանդես են գալիս որպես սուրհանդակներ՝ օգնելով սպիտակուցներին կատարել իրենց աշխատանքը: 

Նուկլեինաթթուները՝ դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուն (ԴՆԹ) և ռիբոնուկլեինաթթուն (ՌՆԹ), կրում են գենետիկ տեղեկատվություն, որը կարդացվում է բջիջներում՝ ստեղծելու ՌՆԹ և սպիտակուցներ, որոնց միջոցով գործում են կենդանի էակները: ԴՆԹ-ի կրկնակի պարույրի հայտնի կառուցվածքը թույլ է տալիս այս տեղեկատվությունը պատճենել և փոխանցել հաջորդ սերնդին

Վիտամինները համարվում են էական սնուցիչներ

Փորձ 1

էթանոլ, էթին սպիրտ, բժշկական սպիրտ, զինու սպիրտ

հավասարացնել ռեակցիան

C2H6O+02-CO2+H2O+Q

Փորձ 2

MG+02- >MGO+Q

C2H60+02 —> 2CO2+3H2O

4(0)+3(O)=7(O)

7(0)-1(O)=6(O)

6(0)/2(O)=3(O) MG+O2 —> 2MGO

Նյութի հատկություն

Ո՞րն է կոչվում ֆիզիկական մարմին, սահմանել, բերել օրինակներ։Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները անվանում են ֆիզիկական մարմիններ: Ունի ծավալ և զանգված։ Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ ավելի նյութերից։ Նյութը որից պատրաստված է մարմինը բաղկացած է առանձին մասնիկներից և դրանց միջև կան ազատ տարածություններ, դրա մասին ենթադրություններ են արել Հին Հունաստանի գիտնականները դեռ 2500թ․։Սեղան, աթոռ, գրիչ, բաժակm(կգ, գ, մգ, կմ, մ)V(մ3, լիտր=դմ3, մլ=սմ3)Որն է կոչվում նյութ, սահմանել գտնել, օրգանական, անօրգանական, պարզ, բարդ:Նյութը տարածության մեջ որոշակի ծավալ զբաղեցնող մասնիկների համախումբ է, խիստ որոշակի հատկություններով, կառուցվածքով և զանգվածով օժտված։Ս—>բոլոր ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից:Նյութը որոշակի զանգված և ծավալ ունեցող փոքրագոյն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ, Իոն)Օրգանական են կոչվում այն նյութերը, որոնց մեջ կա ածխածին։Անօրգանական են այն նյութերը որոնցում չկա ածխածինպարզ են այն նյութերը որոնք կազմված են մի նյութիցբարդ են այն նյութերը, որոնք կազմված են մի քանի նյութերիցՈրոնք են նյութի հատկությունները Ֆիզիկական, քիմիական, Ֆիզիոլոգիական։Նյութերի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են ,կամ չափում են առանց նոր նյութ ստանալու:Նյութի քիմիական հատկությունները ՝ փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ երբ առաջանում են նոր նյութեր,նոր ֆիզիկոքիմիական հատկություններով (դա նյութերի քիմիական ռեակցիաների մասնակցելու հատկությունն է)Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունը այդ նյութի ազդեցությունն է կենդանի օրգանիզմի վրա (դրական կամ բացասական)

Տնային աշխատանք

Որն է կոչվում ֆիզիկական մարմին, սահմանել, գրել օրինակներ։Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները ֆիզիկական մարմիններ են։ Ֆիզիկական մարմինը ունի m(կգ,գ,մգ,տ) և V(մ3, լ, սմ3, դմ3,)(1մլ = 1սմ3, 1լ = 1դմ3): Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ ավելի նյութերից։Օրինակ՝ գրիչ, գիրք, թուղթ։․Որն է կոչվում նյութ, սահմանել, գրել պարզ և բարդ անօրգանական և օրգանական նյութերի օրինակներ։Այն ինչից կազմված են բոլոր ֆիզիկական մարմինները(կենդան, անկենդան) կոչվում են նյութ։ Նյութը որոշակի զանգված և ծավալ ունեցող փոքրագույն մասնիկների(ատոմ,մոլեկուլ,իոն)փոխազդեցության արդյունքն է, իրեն բնորոշ են բաղադրությամբ, կառուցվածքով, հատկություններով։Օրգանական նյութերի օրինակներ՝ ճարպեր, գլյուկոզ, ամինաթթու․․․Անօրգանական նյութերի օրինակներ՝ ջուր, կավիճ, օզոն․․․․Որոնք են նյութի հատկություններըՖիզիկական – ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, խտությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, էլեկտրահաղորդականությունը, ջերմահաղորդականությունը, մագնիսական հատկությունը, ամրությունը ( պինդ նյութի դեպքում):Քիմիական – փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ երբ առաջանում են նոր նյութերֆիզիոլոգիական – Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունը այդ նյութի ազդեցությունն է կենդանի օրգանիզմի վրա (դրական կամ բացասական)